۱۲- هم پتانسیلی و کاهش اختلاف سطح

خداوند در رابطه با رعایت عدالت در بین ذوجات می فرماید : 

 وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِی الْیَتَامَى فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ أَدْنَى أَلاَّ تَعُولُواْ [النساء:۳]

شان نزول آیه :

قبل از اسلام معمول بود که بسیارى از مردم حجاز، دختران یتیم را به عنوان تکفّل و سرپرستى به خانه خود می بردند، و بعد با آنها ازدواج کرده و اموال آنها را هم تملک می کردند، و چون همه کار دست آنها بود، حتى مهریه آنها را کمتر از معمول قرار می دادند، و هنگامى که کمترین ناراحتى از آنها پیدا می کردند، به آسانى آنها را رها می ساختند و در حقیقت حاضر نبودند حتى به شکل یک همسر معمولى با آنها رفتار نمایند. در این هنگام آیه 3 نازل شد و به سرپرستان ایتام دستور داد در صورتى با دختران یتیم ازدواج کنند که عدالت را به طور کامل درباره آنها رعایت نمایند و در غیر این صورت از آنها چشم‏پوشى کرده و همسران خود را از زنان دیگر انتخاب نمایند. 

 

ترجمه فولادوند:و اگر در اجراى عدالت میان دختران یتیم بیمناکید، هر چه از زنان [دیگر] که شما را پسند افتاد، دو دو، سه سه، چهار چهار، به زنى گیرید. پس اگر بیم دارید که به عدالت رفتار نکنید، به یک [زنِ آزاد] یا به آنچه [از کنیزان‏] مالک شده‏اید [اکتفاء کنید]. این [خوددارى‏] نزدیکتر است تا به ستم گرایید [و بیهوده عیال‏وار گردید].  

نکته از دیدگاه اصول نوآوری: 

اصل ۱۲ تریز - کاهش تفاوت - تباین و هم پتانسیل کردن و یا تعدیل ( برقراری عدالت) است. 

همانطور که در آیه فوق اشاره شده است شرط داشتن زنان متعدد رعایت عدالت در بین آنهاست. 

 -------------------

در آیات دیگر خداوند هدف از خلقت جن و انسان  را چنین می فرماید: 

و ما خلقت الجن و الإنس إلا لیعبدون [الذاریات:۵۶]

  جن و انس را جز برای عبادت خود نیافریدم.   

و امر به اخلاص در این عبادت نموده است:  

وما أمروا إلا لیعبدوا الله مخلصین له الدین حنفاء  [البینة:۵]

 امر نشدند مگر این که خدا را در حالی که دین خویش را خالص کرده‌اند،عبادت کنند. 

و بدون استثناء همه را مشمول این عبادت و بندگی کرده است بدون در نظر گرفتن تفاوت های ظاهری بین آنها و درجات پاداش هر کس بستگی به میزان تلاش وی در این راستا دارد.  

 نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مِّن نَّشَاء وَفَوْقَ کُلِّ ذِی عِلْمٍ عَلِیمٌ [یوسف:۷۶]

هر کس را که بخواهیم به درجاتی بالا می بریم و فراز هر دانایی داناتری است.  

و همچنین فرمود:  انظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَلَلآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجَاتٍ وَأَکْبَرُ تَفْضِیلاً [الاسراء:۲۱]

ببین چگونه بعضى از آنان را بر بعضى دیگر برترى داده‏ایم، و قطعاً درجات آخرت و برترى آن بزرگتر و بیشتر است.  

فلذا هیچ کس از عبادت و بندگی خداوند مستثنی نیست.

-------------------- 

 

دین حنیف اسلام انسان را از کبر و عجب و مستثنی کردن خود از دیگران برحزر داشته است و خواهان برابری و مساوات است: 

خداوند می فرماید: 

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن یَکُونُوا خَیْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن یَکُنَّ خَیْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ [الحجرات:۱۱] 

«ای اهل ایمان نباید مسخره کنند قومی،قوم دیگر را شاید که قوم مسخره شده بهتر از ایشان باشند و نباید زنها مسخره کنند زنها را، شاید که مسخره شدگان بهتر از ایشان باشند. و عیب جویی نکنند از مومن که آنها به منزله ی خود شما هستند و یکدیگر را به لقبهای زشت و ناروا مخوانید، زشت و بد است مومن را به لقبی بخوانید که کافر خوانده می شود، هر کس این گناه را مرتکب شود و توبه نکند پس آن گروهند ستمکاران» 

-----------------------  

رسول اکرم صلى الله علیه و آله در روایتى برتریهاى نژادى را نفى فرموده و مردم را به خداى واحد، پدر واحد (حضرت آدم) و برترى ناشى از تقوا توجه مى‏دهند:

«ایها الناس ان ربکم واحد واباکم واحد کلکم لادم وآدم من تراب ان اکرمکم عند الله اتقیکم و لیس لعربى على عجمى فضل الا بالتقوى; ^{» (}تحف العقول، ص‏34 ⁾  

اى مردم، به درستى که پروردگار شما یکى است و پدر شما یکى است . همه از آدم هستید و آدم از خاک است . گرامى‏ترین شما نزدخداوند با تقواترین شماست، عرب را بر عجم فضیلت نیست مگر به تقوا .»  

قرآن کریم مى‏فرماید: «انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم‏» (یونس:19 )  

«مؤمنان با هم برادرند; پس بین برادران خود صلح برقرار سازید .»  

----------- 

إِن یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ وَیَتَّخِذَ مِنکُمْ شُهَدَاء وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الظَّالِمِینَ (آل عمران: ۱۴۰) 

اگر شما را (در جنگ احد) جراحت و آسیبى رسید آن گروه را نیز (در جنگ بدر) آسیبى مانند آن رسید. و ما این روزها (ى پیروزى و شکست) را میان مردم به نوبت مى‏گردانیم (براى مصلحت نظاماتمّ) و براى آنکه خداوند معلوم کند کسانى را که ایمان آورده‏اند (و علم ازلیش بر معلوم خارجى منطبق گردد) و از میان شما (براى شهادت بر اعمال مردم در روز واپسین) گواهانى بگیرد، و خداوند ستمکاران را دوست ندارد